İran'ın gündemini haftalardır meşgul eden protestolar Çarşamba günü birçok şehirde devam etti. Üniversite öğrencileri, protestoların 46. gününde güvenlik önlemlerine ve baskılara meydan okudu. İran Cumhurbaşkanına yakın bir yetkili, bir kamuoyu yoklamasının sonuçlarının halkın yüzde 65'inin protesto hareketini desteklediğini gösterdiğini açıkladı.
22 yaşındaki Mahsa Amini'nin yedi hafta önce “Ahlak Devriyeleri”nin "uygunsuz" bulduğu kıyafetleri giydiği için gözaltında öldürülmesinin ardından rejim karşıtı gösteriler ülkeyi sarsmaya devam ediyor.
İran rejiminin on yıllardır karşılaştığı en zorlu sınavlardan biri olan son halk protestoları hız kazandı. İran, yurtdışındaki düşmanlarını ve onların ajanlarını protesto hareketini körüklemekle itham etti.
Yetkililer geçtiğimiz hafta protestocuları sokakları terk etme konusunda uyardı, ancak ülke genelinde devam eden protestolarda azalma belirtisi görülmedi.
Güvenlik güçleri tarafından öldürülen protestocular için düzenlenen yas törenleri, protesto gösterilerine dönüşerek yetkililerin yaşadığı zorlukları daha da artırıyor. Salı günü, İran Kürdistanı'ndaki çeşitli şehirler benzer bir törene tanık oldu. Tahran'ın güneyindeki Zehra mezarlığında Siyaviş Mahmudi'nin törenine onlarca kişi katıldı.
İran Öğrenci Birlikleri Koordinasyon Kurulu sosyal medyada, üniversite rektörlüğünün girişindeki demir parmaklıkları kıran öğrencilerin fotoğrafını yayınladı. Kurul ayrıca, Urumiye Endüstri Üniversitesi öğrencilerinin her gece düzenlediği protestoların videolarını da paylaştı.
Üniversitelilerin öfkesi, bazı protestocu öğrencileri geçici olarak eğitimden mahrum etme ve onları üniversite konutlarından atma kararlarının ardından arttı. Öğrenciler ayrıca tutuklama kararlarından ve çok sayıda profesörün sivil giyimli polisler tarafından kaçırılmasından da şikayetçi oldu.
Salı günü öğrenciler tarafından bilidiriler yayınlanmaya devam etti. Beheşti Üniversitesi öğrencileri yayınladıkları yeni bir bildiride şu ifadelere yer verdi: "Toplum ve üniversite düzeyinde halk protestolarının başlamasının üzerinden 40 günden fazla zaman geçti. Öğrencilerin haklı taleplerini karşılamamak için yaptığınız baskıları tüm dünya görüyor."
Senendec Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde, güvenlik güçleri protestocu öğrencilere göz yaşartıcı gaz kullandı. Çıkan çatışmalardan bir gün sonra aynı üniversitede Kürt kız ve erkek öğrenciler yörenin yerel halayı olan "debke" oynadı.
Üniversite boykotları İran'ın önümüzdeki Cumartesi “Öğrenci Günü”nü kutlamaya hazırlandığı bir zamanda gerçekleşti. Öğrenci Günü, 1979'da rejimin kurucu önderi Humeyni'yi destekleyen öğrencilerin ABD Büyükelçiliği'ni basmasının ve 53 diplomatı 444 gün boyunca rehin almasının yıl dönümü olarak İran'da kutlanıyor.
Resmi Mehr haber ajansı, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin her yıl devlet kurumlarınca kutlanan günde konuşma yapacağını bildirdi.
Hükümet Sözcüsü Ali Bahadır Cehrumi şu açıklamayı yaptı: “İsyanı ve kaosu körükleyen hamasi gösteriler, halk tabanında karşılık bulmuyor ve düşmanların çabalarının boşa çıktığını gösteriyor".
Geniş halk desteği
İran rejim lideri Rehber Hamaney’in üniversitelerdeki temsil organının başkanı Mustafa Rüstemi, hükümet sözcüsünün aksine, yeni bir kamuoyu yoklamasının sonuçlarının İranlıların yüzde 55'inin protestoları desteklediğini gösterdiğini bildirdi. Rüstemi, "Bu insanların yüzde 83'ü protestolara katılmadı, ancak yine de onları destekliyor" diye açıkladı.
Rüstemi'ye göre bu veriler, protesto yürüyüşlerini halkın yüzde 65'inin desteklediği anlamına geliyor. Rüstemi, bir başka anketin, protestoların destekçilerinin yüzde 60'ının ekonomi ve yaşam koşullarından şikayetçi olduğunu ve yüzde 20'sinin idari yolsuzluklar nedeniyle memnuniyetsiz olduğunu gösterdiğini belirtti.
Rüstemi, protestocuların talepleriyle ilgili olarak, yüzde 59'unun yaşam koşullarında reform yapılmasını, yüzde 6'sının internet yasağının kaldırılmasını ve "sadece yüzde 3,5'inin başörtü zorunluluğunun kaldırılmasını talep ettiğini" bildirdi. Rüstemi, son on yılda ülkedeki ekonomik durumun kötüye gittiğini, altyapıda sorunların yaşandığını kabul etmek gerektiğini ifade etti.
İran uzmanı Ümid Mimariyan Reuters'e verdiği demeçte, "İnsanlar sokaklara çıkmak için hayatlarını riske atıyor, ancak rejimi yenebileceklerine dair umutları korkularından çok daha büyük" diye konuştu.
Boğaz kesme tehdidi
Göstericiler, Pasteur'ün iki bölgesini ve Baharistan bölgesini birbirine bağlayan Cumhuri Caddesi'nde yürüme eylemi gerçekleştirdi.
"Tasvir 1500" tweeter hesabı ve internet sitelerinde yayınlanan videolara göre Pazartesi günü geç saatlerde Tahran'ın Ekbatan semti sakinleri, "Diktatöre Ölüm" sloganını haykırdı. Güvenlik güçleri hareketi dağıtmak için ses bombası kullandı.
Tahran'ın batısındaki Azadi bölgesine komşu olan Ekbatan ve Citaker bölgelerinden paylaşılan videolar İranlılar arasında geniş çaplı tartışmalara yol açtı. Çeşitli videolarda, Ekbatan'daki hoparlörlerden bölge sakinlerini tehdit eden ve “Gerekirse kadınlarımızın ve çocuklarımızın başlarını keseceğiz, ama bu ülkeye zarar verilmesine izin vermeyeceğiz” diyen bir ses duyuldu.
DMO'ya bağlı Fars Haber Ajansı, videonun gerçekliğini doğruladı ve şu yorumda bulundu: "Dün gece hoparlörlerden yapılan konuşmanın ardından internet sitelerinde polisin göstericileri tehdit ettiği yazıldı. Ama bu sesi dikkatle dinlersek, konuşmacının halkı ve ülkeyi savunmak için konuştuğunu görürüz".
Bir videoda Citaker'deki apartmanları ayıran bir meydanda güvenlik güçlerinden oluşan bir kalabalık görüldü. Güvenlik güçlerinin hoparlörden, “Gördüğünüz tüm emniyet mensubu arkadaşlarımız, liderimize duyduğu derin sevgi ve saygı sebebiyle burada. Artık her gece buradayız. Rahatınızı kaçıracağız" dediği duyuldu.
Diğer videolar, güvenlik güçlerinin gece geç saatlerde hoparlörlerden tehdit mesajları göndermeye devam ettiğini gösterdi. Ekbatan bölgesinden paylaşılan bir videoda yüksek sesli bir patlama duyuldu.
Ekbatan bölgesi sakinleri, polisi ve Besic güçlerini konut binalarının kapılarını kırmakla suçladı. Pazartesi günü, yerleşim bölgelerinde yıkımın etkilerini gösteren videolar yayınlandı.
Altın madeninin kapatılması
Şarku’l Avsat’ın Reuters haber ajansından aktardığına göre İran İnsan Hakları Aktivistleri Haber Ajansı (Hrana) Tahran ve İsfahan da dahil olmak üzere birçok şehirde grevler yapıldığını duyurdu.
Bir protesto gösterisi, Belucistan eyaletinin Taftan kentinde Ancerik madenindeki altın çıkarma çalışmalarını engelledi.
Yerel internet siteleri, Taftan'daki altın madeninin önünde toplanan onlarca kişinin fotoğraflarını ve video kayıtlarını yayınladı. Fotoğraflarda polis araçlarının yer aldığı görüldü. "Rasd Belucistan" internet sitesi, gergin bölge sakinlerinin madeni kapattığını söyledi. Yöre halkı, "Madenlerin Beluç halkına ait olduğunu ve servetlerinin yabancılar tarafından çıkarılmasına izin vermeyeceklerini" söyledi.
Aktivist Atna Daimi, Twitter'daki paylaşımında Ancerik madeninin halk tarafından kapatılmasının ve İslam Cumhuriyeti'nin altın çıkarmasına izin verilmemesinin "göz ardı edilmemesi gereken çok önemli bir haber" olduğunu belirtti.
Ölü sayısı artıyor
Hrana dün, protestoların en az 287 protestocunun ölümüyle sonuçlandığını ve yetkililerin yaptığı baskılar sırasında en az 46 çocuğun öldürüldüğünü bildirdi, ayrıca 36 güvenlik mensubunun öldüğünü de kaydetti.
İran'daki insan hakları ihlallerini yakından takip eden kurum, 300'ü öğrenci olmak üzere 14 bin 161 kişinin tutuklandığını belirtirken, 133 şehir ve 129 üniversitede 797 protesto gösterisi düzenlendiğini açıkladı.
İran'ın katı yargı sistemi, haftalarca süren gösterileri bastırma çabalarını hızlandıran bir kararla, Tahran'da protestoları kışkırtmakla suçlanan yaklaşık 1000 kişiyi "halka açık" olarak yargılayacak. Cumartesi günü, protestoların arka planında bulunan ve ölüm cezası gerektiren suçlarla itham edilen beş kişinin yargılanmasına Tahran'da başlandı.
Washington merkezli Abdorrahman Boroumand Center tarafından yayınlanan bir videoya göre annesi Muhammed Kabadlo'nun, yargılamanın ilk oturumunda ölüme mahkûm edildiğini söyledi.
New York merkezli Gazetecileri Koruma Komitesi'ne göre şimdiye kadar en az 46 gazeteci tutuklandı.
İran haber siteleri, İran Kültür Bakanlığı Gazete ve Haber Ajansları İşleri Müdürü İman Şemsayi'den şu sözleri aktardı: "Yetkililer şu ana kadar gözaltındaki sekiz gazeteciyi serbest bıraktı. İtham edilen gazeteciler son olaylardan dolayı tutuklanmadı. Medya faaliyeti nedeniyle Tahran'da tutuklanan hiçbir basın mensubu yok.”
İran İstihbarat Bakanlığı ve DMO istihbaratından Cuma günü yapılan ortak açıklamada, iki kadın gazeteci ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı ajanı olmakla suçlandı. 300'den fazla İranlı gazeteci meslektaşlarının serbest bırakılmasını talep etti.
Protestoların başlamasından kısa bir süre sonra tutuklanan ünlü ifade özgürlüğü aktivisti ve Wall Street Journal yazarı Hüseyin Rungi'nin kardeşi Hasan, aktivistle ilgili Twitter'da "açlık grevinde ve iyi değil" paylaşımında bulundu.
