Sudan'daki iç savaşın insani boyutları, ortaya çıkan yeni verilerle bir kez daha gözler önüne serildi. Nisan 2024'ten bu yana, Sudan Adli Tıp Kurum , sivil çatışmaların merkezi olan Hartum Eyaleti'nde büyük bir ceset toplama ve yeniden defin operasyonu yürüttü.
Hartum Eyaleti Sağlık Bakanlığı'na bağlı resmi bir kaynak, Sudan Tribune'a yaptığı açıklamada, Nisan 2024'ten bu yana mahalleler ve okullar gibi yerlerden toplanan 15.000 cesedin resmi mezarlıklara defnedildiğini bildirdi. Kaynak, amaçlarının 2026 yılının ortasına kadar mezarlıklar dışında gömülen tüm cesetlerin belirlenmiş defin alanlarına taşınmasını sağlamak olduğunu belirtti.
Hızlı Destek Kuvvetleri zorlaması ve ulaşılamayan mezarlıklar
Nisan 2023'ten Mart 2025'e kadar başkentin ve çevresinin büyük bir bölümünü kontrol eden paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri ile Sudan Silahlı Kuvvetleri arasındaki savaş, durumu içinden çıkılmaz hale getirmişti. Kaynak, Hızlı Destek Kuvvetleri'nin sivilleri ölülerini mahallelerde ve okullarda aceleyle gömmeye zorladığını aktardı.
Hartum, Omdurman ve Bahri sakinleri, çatışmaların şiddeti nedeniyle mezarlıklara güvenli bir şekilde ulaşmanın imkansız olduğunu belirtmişlerdi. Kızılay gibi hayır kurumlarının da katıldığı bu ceset toplama ve nakil kampanyası, Mart 2024'te başlamıştı. Devlet yetkilileri, Hızlı Destek Kuvvetleri'nin vatandaşların mezarlıkları kullanmasını engellemesi üzerine, akrabalarını kamusal alanlara, okullara, camilere ve evlere gömmek zorunda kaldığını vurguladı.
Toplu mezarlar ve insan hakları ihlalleri
Savaşın yarattığı dehşet, cesetlerin bulunduğu sıra dışı yerlerde de kendini gösteriyor. Sudan ordusundan Tuğgeneral al-Rayah Dafallah, Haziran 2025'te Middle East Eye'a yaptığı açıklamada, evlerin zeminlerinin altına gömülmüş cesetlerin bile bulunduğunu belirtmişti.
Hızlı Destek Kuvvetleri'nin üs olarak kullandığı bir üniversite morgunda ise çürümüş halde yaklaşık 20 ceset içeren üç tank bulunmuştu. Sudan'ın birçok yerinde derme çatma mezarlıklar ve toplu mezar alanları mevcut. Atrofi kurbanları, canlı canlı gömülen insanların olduğunu, cesetlerin sokaklara yayıldığını ve battaniyelerle sürüklenerek meydanlara atıldığını anlatıyor.
Hızlı Destek Kuvvetleri'nin Ekim ayının sonlarında ele geçirdiği Kuzey Darfur'un başkenti el-Fasher'de de Yale Beşeri Araştırma Laboratuvarı (HRL) tarafından analiz edilen uydu görüntüleri, toplu mezarların varlığını gösteriyor.
Birleşik Arap Emirlikleri tarafından desteklendiği iddia edilen Hızlı Destek Kuvvetleri, Darfur'daki Arap olmayan gruplara karşı soykırım yapmakla suçlanıyor, ancak bu iddiaları reddediyor. Sudan'daki savaşın resmi ve kesin bir ölüm bilançosu mevcut değil, ancak Ekim 2024 gibi erken bir tarihte İslami Yardım kuruluşunun CEO'su Waseem Ahmad, ekibinin tahmini sayının 200.000'e kadar çıkabileceğini belirtmişti.
